ÔNG LÃO ĐÁNH CÁ VÀ CON CÁ VÀNG

PUSHKIN
         (Truyện cổ tích)

Xưa, ngày xưa, sát bên bờ biển xanh
Có hai ông bà già nghèo khổ
Sống lặng lẽ trong một túp lều tranh
Ba mươi ba năm trời luôn một chỗ.
Ông lão ấy thường đánh cá kiếm ăn,
Còn bà lão thì dệt vải chuyên cần.
Ông đem lưới một hôm đi đánh cá.
Quăng lần đầu chỉ thấy vài cuống rạ.
Lần thứ hai cũng chẳng khá hơn gì -
Chỉ một chùm rong biển đáng vứt đi.
Còn lần tiếp, lần thứ ba sau đó,
Nằm trong lưới là một con cá nhỏ,
Nhưng không phải là con cá bình thường,
Mà chính nó là một con cá vàng.
Con cá nói bằng giọng người rất lạ:
“Lão hãy thả cho tôi về biển cả.
Tôi đền ơn rất hậu hĩnh: Sau này
Lão muốn gì là lập tức có ngay!”
Ông lão sợ và ngạc nhiên, bởi lẽ
Lão đánh cá ba mươi năm có lẻ
Nay tận tai nghe cá nói lần đầu.
Lão vội vàng thả cá, đáp như sau:
"Hỡi cá vàng, xin cầu mong thượng đế
Giúp nhà ngươi, ta không cần ân huệ.
Cứ tự do bơi lội, sống yên lành,
Cứ tha hồ vùng vẫy giữa biển xanh!”
Rồi ông lão ra về, đem tất cả
Khoe với vợ những điều kia kỳ lạ:
“Chà, hôm nay tôi bắt được cá vàng.
Vâng, tất nhiên, không phải cá bình thường.
Nó biết nói bằng tiếng người rất rõ,
Xin được tha về biển xanh, và nó
Hứa đền ơn rất hậu hĩnh: sau này
Tôi muốn gì là lập tức có ngay!
Tôi rất sợ và ngạc nhiên. Nghe thế
Liền thả cá mà không đòi ân huệ”.
Bà vợ nghe, liền vội vã mắng chồng:
“Ngốc thế này thì có chết tôi không!
Cái máng lợn nhà ta đang vỡ toác.
Ít ra ông cũng hỏi xin cái khác!”

Và ông lão lại đi ra biển xanh
(Biển lúc ấy gió bắt đầu khẽ thổi)
Ông lão gọi cá vàng, và rất nhanh
Cá xuất hiện, bơi lại gần và nói:
“Lão cần gì, xin cứ nói ra mau!”
Ông lão chào và đáp lại như sau:
“Mong cá vàng hãy rộng lòng tha thứ.
Bà vợ tôi rầy la tôi rất dữ,
Không cho yên, dù sức yếu, tuổi già.
Vợ tôi đòi, xin cá giúp bà ta
Một chiếc máng cho lợn ăn, mới, rộng,
Vì chiếc cũ của nhà tôi đã hỏng”.
Cá vàng nghe rồi trả lời: “Cứ đợi.
Hãy về nhà, sẽ có ngay máng mới”.
Vâng, quả nhiên, vừa bước chân về nhà,
Ông lão thấy ngay trước mặt bà già
Chiếc máng lợn mà cá vàng đã nói.
Nhưng bà già lại mắng ông dữ dội:
“Ôi ông ngu, xin máng lợn làm gì?
Cái thứ này, đồ ăn hại, vứt đi!
Hãy quay lại gặp cá vàng, xin nó
Cho chúng ta một ngôi nhà nho nhỏ!”

Và ông lão lại đi ra biển xanh
(Biển lúc ấy gió mạnh hơn đang thổi),
Ông lão gọi cá vàng, và rất nhanh
Cá xuất hiện, bơi lại gần, và nói:
“Lão cần gì, xin hãy nói ra mau!”
Ông lão chào và đáp lại như sau:
“Mong cá vàng hãy rộng lòng tha tội.
Bà vợ tôi còn giận hơn gấp bội,
Không cho yên, dù sức yếu, tuổi già.
Vợ tôi bắt xin cá một ngôi nhà”.
Cá vàng đáp: "Lão đừng buồn, cứ đợi.
Hãy đi về, sẽ có ngay nhà mới”.
Lúc ông lão quay về thì lạ thay,
Đã chẳng thấy túp lều cũ xưa nay.
Thay vào đó là một ngôi nhà gạch
Có ống khói và mái hiên rất sạch,
Cổng nhà cao, bằng những tấm gỗ sồi.
Bên cửa sổ, bà vợ lão đang ngồi,
Vừa thấy chồng đã quát to giận dữ:
“Đồ ăn hại! Ngốc vừa vừa thôi chứ!
Đi mất công chỉ xin được cái nhà!
Hãy liệu hồn, quay lại, nói rằng ta
Chán làm mụ nông dân nghèo thế mãi,
Mà muốn thành một bà giàu quí phải!”

Và ông lão lại đi ra biển xanh
(Biển lúc ấy gió mạnh hơn đang thổi),
Ông lão gọi cá vàng, và rất nhanh
Cá xuất hiện, bơi lại gần và nói:
“Lão cần gì, xin hãy nói ra mau”.
Ông lão chào và đáp lại như sau:
Mong cá vàng hãy rộng lòng tha thứ.
Bà vợ tôi còn thêm phần giận dữ,
Không cho tôi yên tĩnh cảnh về già,
Và lần này còn tuyên bố bà ta
Chán làm mụ nông dân nghèo vô học,
Mà muốn thành một phu nhân quí tộc!”
Cá vàng nghe, đáp lại: “Được, cứ về!”

Khi ông lão quay về nhà, đã thấy
Một lâu đài rất cao to, lộng lẫy
Còn vợ lão thì đang đứng cạnh thềm,
Chân đi giày màu đỏ ấm và êm,
Người mặc áo lông chồn hoa diêm dúa,
Đầu đội mũ được may bằng vải lụa,
Các vòng vàng lóng lánh kín hai tay,
Cổ - kim cương và ngọc quí đeo đầy.
Đám đầy tớ đứng bên - bà quí tộc
Thường đánh chúng, thường kéo lưng, túm tóc.
Thấy bà ta, ông lão nói thế này:
“Thưa đức bà quí tộc, chắc từ nay
Bà phải thấy hài lòng lắm chứ?
Nhưng bà lão nhìn ông chồng giận dữ
Rồi sai ông coi chuồng ngựa cho bà.

Một, hai tuần rất nhanh chóng trôi qua,
Bà vợ lão lại đùng đùng giận dỗi,
Cho gọi chồng vào gặp mình, và nói:
“Ngươi hãy đi ra biển gặp cá vàng,
Nói rằng ta chán làm bà quí phái,
Mà chỉ muốn được làm chính nữ hoàng!”
Ông lão nghe, liền ôm đầu kinh hãi:
“Ôi, lạy trời, bà mất trí rồi sao?
Đến nói năng và đi đứng thế nào
Còn chẳng biết, thế mà đòi... Không lẽ
Định trêu tức cả thế gian như thế?”
Còn bà kia, vốn giận dữ từ đầu,
Tát cho chồng một cái đến là đau:
“Sao, cái lão nông dân kia ngu ngốc,
Ngươi dám cãi với một bà quí tộc?
Hãy đi ngay ra biển, nếu không thì
Ta cho người cầm gươm giáo bắt đi!”

Và ông lão lại đi ra biển xanh
(Biển bây giờ đã xạm đen, gió nổi),
Ông lão gọi cá vàng, và rất nhanh
Cá xuất hiện, bơi lại gần và nói:
“Lão cần gì, xin hãy nói ra mau”.
Ông lão chào, và đáp lại như sau:
“Mong cá thần hãy rộng lòng tha thứ.
Lại lần nữa vợ tôi đang giận dữ.
Bà ta chán làm quí tộc cao sang,
Mà xin cá cho được làm nữ hoàng!”
Cá vàng đáp: “Yên tâm, đừng đau khổ.
Cứ về đi, rồi muốn gì sẽ có”.

Và ông lão đi về nhà, đã thấy
Trước mặt mình là hoàng cung lộng lẫy.
Còn trong cung, bà vợ lão đang ngồi,
Một nữ hoàng oai vệ mới lên ngôi.

Phục dịch bà là các tướng, các quan,
Họ luôn tay rót rượu đặt lên bàn.
Bà thì ngồi, hết ăn kem, lại bánh,
Mấy tên lính rất oai nghiêm đứng cạnh,
Vác trên vai những lưỡi giáo sáng ngời.
Trông thấy thế, ông lão sợ, rụng rời,
Quì sụp xuống, lạy dưới chân bà vợ:
“Thưa nữ hoàng rất oai nghiêm đáng sợ,
Nay phải chăng bà đã thấy đẹp lòng?”
Nhưng bà lão không cúi xuống nhìn chồng,
Mà ra lệnh tống đi cho khuất mắt.
Ngay lập tức, đám người hầu nghiêm ngặt
Túm lấy vai và cổ áo ông già.
Đến cửa ngoài thì lính gác chạy ra
Suýt giơ giáo chém đứt đầu ông lão.
Còn người khác thì cười to và bảo:
“Vì lão ngu nên phải chịu thế này.
Oan nỗi gì, lão phải nhớ từ nay
Đừng xỏ mũi vào nơi không phải chỗ!”

Một hai tuần lại trôi qua, sau đó
Bà vợ ông lại nổi giận đùng đùng,
Sai quân hầu đưa ông lão vào cung:
"Hãy ra biển gặp cá vàng, nhắn lại,
Rằng ta chán làm nữ hoàng mãi mãi.
Hãy cho ta làm bà chúa biển khơi,
Hãy cho ta sống dưới biển suốt đời.
Ta muốn bắt con cá vàng kỳ lạ
Ở bên ta để suốt đời hầu hạ!”

Ông lão nghe mà kinh sợ xiết bao,
Nhưng không dám cãi lại một câu nào,
Nên lần nữa ông lại đi ra biển.
Biển lúc ấy bão dông đang ập đến,
Sóng dâng to như dãy núi bạc đầu
Đang điên cuồng gào thét, cưỡi lên nhau.
Ông lão gọi cá vàng. Vừa mới gọi,
Cá xuất hiện, bơi lại gần và nói:
“Cần cái gì, ông lão, nói ra mau!”
Ông lão chào, và đáp lại như sau:
“Mong cá thần hãy rộng lòng tha thứ.
Bà vợ tôi đang điên khùng giận dữ -
Mụ không muốn làm nữ hoàng suốt đời,
Mà muốn làm bà chúa chốn trùng khơi
Sống giữa biển; muốn cá thần kỳ lạ
Luôn bên cạnh để suốt ngày hầu hạ”.
Cá vàng nghe, im lặng chẳng nói gì,
Vẫy đuôi liền mấy cái, bỏ bơi đi,
Bơi xuống đáy của biển khơi vời vợi.
Còn ông lão thì trên bờ cứ đợi.
Đợi rất lâu, rồi thất thểu về nhà,
Và ngạc nhiên, lão lại thấy bà già
Đang lặng lẽ ngồi trong căn nhà đất
Với chiếc máng lợn ăn mòn trước mặt.

        Thái Bá Tân dịch